7 april | 20:47 uur
volg bericht
Straatnamenhistorie 12: Wal, Waterpoort en Weessteegje
Het is alweer even geleden dat ik het elfde deel uit deze reeks op Buurbook plaatste. Hoog tijd voor deel 12, met weer drie nieuwe straatnamen: Wal, Waterpoort en Weessteegje. U bent van mij gewend dat er foto’s worden toegevoegd. Helaas is er niets terug te vinden van de Wal en het Weessteegje. Daarom drie foto’s van de Waterpoort.
Wal
De straatnaam Wal is uiteraard direct afgeleid van vestingwal. Voordat ze gesloopt werden, waren aan het einde van de Kikkerstraat enkele woningen te vinden waarvan de ingang te bereiken was via een trapje naast een helling van spiegelgladde kinderkoppen. Bij de Wijksestraat bestaat het adres Wal nog steeds.
Waterpoort
Zoals het een vestingstad betaamt, vormt een aantal langgerekte straten brede verbindingsassen tussen de als aparte forten verdedigbare huizenblokken. De Waterpoort is het begin of einde van de serie Breestraat/Botermarkt/Hoogstraat/Waterpoort. Parallel aan deze stratentrits ligt oostelijk de Putterstraat en nog oostelijker de Demer. Westelijk vinden we de Ridderstraat/Vismarkt/Stadshavencombinatie met daarachter de Wijksestraat/Drietrompetterstraat/Stadshaven.
De Waterpoort, door velen ook wel Veerpoort genoemd, stond er al in de 14 eeuw om de muurdoorgang naar het voetveer richting Nederhemert te beveiligen. De poort die er nu staat is gereconstrueerd op oude, in de wal teruggevonden fundamenten. Het verdedigingswerk achter de Veerpoort werd vroeger ook wel aangeduid als het 'Halve Maantje'. Iemand met enig voorstellingsvermogen zal deze aanduiding verzonnen hebben of in de verte iets gehoord hebben over een naam die hoort bij een soort verdedigingswerk. In de vestingkunde is een halve maan namelijk een met de punt naar buiten gekeerd eiland in de gracht recht op de as van een bastion. Eilanden met dezelfde vorm maar dan loodrecht op de verbinding (courtine) tussen twee bastions worden een ravelijn genoemd. Voor Heusden ligt één halve maan. Die is te vinden bij de Wijkse Poort voor het Noorder bolwerk. Het werk bij de Waterpoort is een bastion.
Eén van bijgevoegde foto’s toont het prachtige pand van de snoepfabriek Tumca, op de hoek van de Waterpoort en de Molenstraat. Ik heb me laten vertellen dat dit pand in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw werd gebruikt als jeugdhonk, met oefenruimtes voor beatgroepen. In 1974 had men blijkbaar aanleiding het pand te slopen.
Weessteegje
Dit steegje kunt u vinden tussen de Putterstraat en de Demer, na de bocht bij Het Gouverneurshuis. Rechts van de doorgang in de Putterstraat moet u even goed kijken naar de sfeervolle uitstraling die dit tot woonhuis verbouwde pakhuis heeft. De Demer naderend vindt u rechts een fraai hofje, gevormd door de achterkant van de Wittebroodstraat en de Demer. Op het laatst kunt u met de kinderwagen of opgestoken paraplu wel eens klem komen te zitten.
De naam Weessteegje verwijst naar het weeshuis, dat stond in de Putterstraat waar nu de nummers 4 en 6 te vinden zijn, links van het steegje. Het oorspronkelijke gebouw is verdwenen. Het was in 1570 eigendom van Jonker Filip Duls uit Hedikhuizen. Jonker Filip bestemde zijn eigendommen tot het stichten van een weeshuis. Blijkbaar waren de erfgenamen het niet eens met deze gang van zaken want in 1610 kwamen de wezen, in afwachting van de afloop van de gevoerde processen, voorlopig onder dak in een pand van Cornelis Maertens van Wijk. Het kwam tenslotte toch nog goed.
Links van de plek waar het weeshuis stond, onder nummer 12, werd eind zeventiger jaren (van de vorige eeuw!) tijdens de restauratie van het pand de vloer terug gevonden van een olierosmolen. Midden op een ronde, van baksteen gemaakte vloer stonden enkele maalstenen, die in beweging gebracht werden door mensen- of dierenkracht. Door het vermalen van lijnzaad won men olie voor lampen, voedsel en smering. Dankzij de kaart van. Van Deventer uit 1555 weten we dat aan de Waterpoort (Heemtuinzijde) ook een olierosmolen werkzaam was. Het exemplaar bij het weeshuis roept het beeld op van arme wezen die de kost verdienden door eindeloos de malende stenen in de beweging te houden, natuurlijk in het voordeel van rijke burgers die zo hun christenplicht mbineerden met gewin. Er is evenwel geen enkel bewijs voor deze beeldvorming.
Klik hier voor deel 1 van de reeks
Klik hier voor het vorige deel
Tekst: Will Dijkstra
Foto’s: Beeldbank Streekarchief Langstraat Heusden Altena (www.salha.nl)
Zonder schriftelijke toestemming van de auteur is het niet toegestaan om de letterlijke tekst of delen ervan te gebruiken. Dat geldt niet voor niet-commerciële doeleinden. Verspreiding wordt dan van harte aanbevolen om de vesting Heusden meer bekendheid te geven en de kennis en inzicht in de boeiende historie te stimuleren.
lees verder
Wal
De straatnaam Wal is uiteraard direct afgeleid van vestingwal. Voordat ze gesloopt werden, waren aan het einde van de Kikkerstraat enkele woningen te vinden waarvan de ingang te bereiken was via een trapje naast een helling van spiegelgladde kinderkoppen. Bij de Wijksestraat bestaat het adres Wal nog steeds.
Waterpoort
Zoals het een vestingstad betaamt, vormt een aantal langgerekte straten brede verbindingsassen tussen de als aparte forten verdedigbare huizenblokken. De Waterpoort is het begin of einde van de serie Breestraat/Botermarkt/Hoogstraat/Waterpoort. Parallel aan deze stratentrits ligt oostelijk de Putterstraat en nog oostelijker de Demer. Westelijk vinden we de Ridderstraat/Vismarkt/Stadshavencombinatie met daarachter de Wijksestraat/Drietrompetterstraat/Stadshaven.
De Waterpoort, door velen ook wel Veerpoort genoemd, stond er al in de 14 eeuw om de muurdoorgang naar het voetveer richting Nederhemert te beveiligen. De poort die er nu staat is gereconstrueerd op oude, in de wal teruggevonden fundamenten. Het verdedigingswerk achter de Veerpoort werd vroeger ook wel aangeduid als het 'Halve Maantje'. Iemand met enig voorstellingsvermogen zal deze aanduiding verzonnen hebben of in de verte iets gehoord hebben over een naam die hoort bij een soort verdedigingswerk. In de vestingkunde is een halve maan namelijk een met de punt naar buiten gekeerd eiland in de gracht recht op de as van een bastion. Eilanden met dezelfde vorm maar dan loodrecht op de verbinding (courtine) tussen twee bastions worden een ravelijn genoemd. Voor Heusden ligt één halve maan. Die is te vinden bij de Wijkse Poort voor het Noorder bolwerk. Het werk bij de Waterpoort is een bastion.
Eén van bijgevoegde foto’s toont het prachtige pand van de snoepfabriek Tumca, op de hoek van de Waterpoort en de Molenstraat. Ik heb me laten vertellen dat dit pand in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw werd gebruikt als jeugdhonk, met oefenruimtes voor beatgroepen. In 1974 had men blijkbaar aanleiding het pand te slopen.
Weessteegje
Dit steegje kunt u vinden tussen de Putterstraat en de Demer, na de bocht bij Het Gouverneurshuis. Rechts van de doorgang in de Putterstraat moet u even goed kijken naar de sfeervolle uitstraling die dit tot woonhuis verbouwde pakhuis heeft. De Demer naderend vindt u rechts een fraai hofje, gevormd door de achterkant van de Wittebroodstraat en de Demer. Op het laatst kunt u met de kinderwagen of opgestoken paraplu wel eens klem komen te zitten.
De naam Weessteegje verwijst naar het weeshuis, dat stond in de Putterstraat waar nu de nummers 4 en 6 te vinden zijn, links van het steegje. Het oorspronkelijke gebouw is verdwenen. Het was in 1570 eigendom van Jonker Filip Duls uit Hedikhuizen. Jonker Filip bestemde zijn eigendommen tot het stichten van een weeshuis. Blijkbaar waren de erfgenamen het niet eens met deze gang van zaken want in 1610 kwamen de wezen, in afwachting van de afloop van de gevoerde processen, voorlopig onder dak in een pand van Cornelis Maertens van Wijk. Het kwam tenslotte toch nog goed.
Links van de plek waar het weeshuis stond, onder nummer 12, werd eind zeventiger jaren (van de vorige eeuw!) tijdens de restauratie van het pand de vloer terug gevonden van een olierosmolen. Midden op een ronde, van baksteen gemaakte vloer stonden enkele maalstenen, die in beweging gebracht werden door mensen- of dierenkracht. Door het vermalen van lijnzaad won men olie voor lampen, voedsel en smering. Dankzij de kaart van. Van Deventer uit 1555 weten we dat aan de Waterpoort (Heemtuinzijde) ook een olierosmolen werkzaam was. Het exemplaar bij het weeshuis roept het beeld op van arme wezen die de kost verdienden door eindeloos de malende stenen in de beweging te houden, natuurlijk in het voordeel van rijke burgers die zo hun christenplicht mbineerden met gewin. Er is evenwel geen enkel bewijs voor deze beeldvorming.
Klik hier voor deel 1 van de reeks
Klik hier voor het vorige deel
Tekst: Will Dijkstra
Foto’s: Beeldbank Streekarchief Langstraat Heusden Altena (www.salha.nl)
Zonder schriftelijke toestemming van de auteur is het niet toegestaan om de letterlijke tekst of delen ervan te gebruiken. Dat geldt niet voor niet-commerciële doeleinden. Verspreiding wordt dan van harte aanbevolen om de vesting Heusden meer bekendheid te geven en de kennis en inzicht in de boeiende historie te stimuleren.
