Ooit ving ik op dat Will Dijkstra (oud-wethouder, goedheiligman tijdens de jaarlijkse intocht, inwoner van Herpt, maar zeer betrokken bij het reilen en zeilen in de vesting) onderzoek had gedaan naar de herkomst van de straatnamen in Heusden. Eerder deze week trof ik hem en vroeg hem ernaar. “Ik ga het je toezenden. Leuk om het met anderen te kunnen delen!”, was zijn reactie. En hij reageerde positief op mijn voorstel om het via Buurbook met de vestingbewoners te delen.

En zo ontving ik een tekstbestand met beschrijvingen van de 42 (!) straatnamen. Afhankelijk van de lengte ga ik ze de komende tijd hier op Buurbook delen. Ik plaats er dan meteen ook een aantal foto’s bij, maar nog leuker is om met de tekst in de hand de straat op te gaan.

Bastion
Een intiem met in de vesting passende woningen omzoomd pleintje verrees waar aan de Demer eerst de r.k.-jongensschool stond. Een bastion is de benaming voor een hoofdbolwerk. Het Bastion is splinternieuw.

Bloemstraat
Door geen der straten in Heusden gaan dagelijks zo veel kinderen terwijl er geen mens woont. Het straatje ligt dan ook naast basisschool Johannes Paulus en vormt een verbinding tussen Demer en vestinggordel. De Bloemstraat ligt nog in het geheugen van veel vestingbewoners omdat hier tot na 1945 de zogeheten barak stond: een gebouw waar leiders aan een besmettelijke ziekte in afzondering verpleegd werden. Op de plaats van de school stond in vroeger eeuwen het pesthuis. 

Aan het einde van de Bloemstraat vinden we een 'sortie' (uitgang), de uit het Frans gehaalde benaming voor een gemetselde tunnel onder de wal door. Deze wal, in vestingterminologie een courtine genoemd, verbindt twee bastions aan elkaar (Oranje links en Nassau rechts). Dankzij de sortie konden militairen (en andere belangstellenden) tijdens een beleg redelijk veilig de vestingwerken betreden of verlaten zonder direct voor de kop geschoten te worden. Voor de sortie ligt een ravelijn, een verdedigingseiland. Loop hier de stad maar eens uit en waan u een zeventiende eeuwse musketier! 

Het woord ‘bloem’ heeft volgens mij geen diepere betekenis dan de verwijzing naar die vorm van natuurschoon. Er is geen 'wethouder Bloem' geweest of zo.

Botermarkt
Deze naam verwijst nogal sfeervol naar vroeger eeuwen en voor ons geestesoog ontrolt zich een tafereel van ijverige mensen die in frisse kleding gestoken boter, kaas, eieren en hiervan gemaakte producten aan de man brengen. Helaas, niets is minder waar. Nog in 1848 heette de Botermarkt volgens een tekenaar 'De Breede straat'. We kennen nog steeds de Breestraat (zie volgende post), het gedeelte tussen Burchtstraat en Stadhuis.

De Breestraat-Botermarkt-Hoogstraat-Waterpoort liggen in elkaars verlengde. Heusden is gebouwd als een zogenaamde bastide stad. Dat betekent dat de laatmiddeleeuwse bouwers de bedoeling hadden om een stad te ontwerpen die doorsneden werd door enkele lange straten. Prettig als je troepen en voorraden moet verplaatsen en je houdt een beetje zicht op de hele gang van zaken. De Putterstraat en de Demer liggen parallel aan de hierboven genoemde combinatie. Hoewel (nog) niet zeker, zou het mij niet verbazen als Breestraat, Botermarkt en Hoogstraat vóór 1700 'Cruysstraat' genoemd werd.

Klik hier voor het volgende deel

Tekst: Will Dijkstra
Foto’s: Beeldbank Streekarchief Langstraat Heusden Altena (www.salha.nl)

Zonder schriftelijke toestemming van de auteur is het niet toegestaan om de letterlijke tekst of delen ervan te gebruiken. Dat geldt niet voor niet-commerciële doeleinden. Verspreiding wordt dan van harte aanbevolen om de vesting Heusden meer bekendheid te geven en de kennis en inzicht in de boeiende historie te stimuleren.